WHO houdt eerste vergadering in Genève sinds begin pandemie

Voor het eerst in twee jaar verzamelen de lidstaten van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in Genève. Daar vindt de 75e Wereldgezondheidsvergadering plaats. Om de gezondheid in de wereld te verbeteren, moeten de lidstaten de WHO versterken.

De 75e Wereldgezondheidsvergadering (WHA) vindt plaats tussen 22 en 28 mei. Voor het eerst sinds het begin van de pandemie verzamelen de lidstaten in Genève. Ze bespreken de grootste uitdagingen voor gezondheid in de wereld. De aanpak van de coronapandemie en toekomstige gezondheidscrisissen is een belangrijk punt. Maar de lidstaten zullen zich ook concentreren op bijvoorbeeld de aanpak van niet-overdraagbare ziekten zoals hart- en vaatziekten, diabetes of kanker. Ten slotte buigen de lidstaten zich over de financiering en versterking van de WHO. Het WHO Watch-team van People’s Health Movement (PHM) volgt de vergaderingen op de voet. In dit artikel blikken ze vooruit op de vergadering.

De aanpak van gezondheidscrisissen

In april publiceerde een onafhankelijk orgaanⁱ een rapport over het werk van de WHO tijdens de pandemie. Het rapport is positief over het werk van de WHO het voorbije jaar. Het benadrukt dat de WHO een leidende rol moet blijven spelen tijdens gezondheidscrisissen. Ze is de belangrijkste organisatie om het mondiale gezondheidsbeleid te sturen.

Het rapport wijst ook op enkele uitdagingen. Het WHO-programma voor de aanpak van gezondheidscrisissenⁱⁱ staat onder hoge druk. Er is te weinig personeel en een gebrek aan financiële middelen. Dat ondermijnt de slagkracht van het programma. En dat heeft vooral gevolgen voor kwetsbare landen.

Het rapport bespreekt duidelijk de rol en verantwoordelijkheden van de WHO. Maar het zwijgt over de rol van landen bij de bestrijding van de pandemie. Daardoor blijven een aantal fundamentele kwesties buiten beeld. Zo heeft het COVAX-initiatief, dat de wereldwijde toegang tot vaccins moest verbeteren, te weinig resultaten opgeleverd. Rijke landen beschermden de patenten van de grote farmaceutische industrie. Ze stelden de hebzucht en winsthonger van Big Pharma boven de gezondheid van de wereldbevolking. Dat heeft enorm veel mensenlevens gekost.

Bovendien bemoeilijkten sommige landen de toegang tot essentiële hulpmiddelen in de strijd tegen het coronavirus. De Verenigde Staten hielden tijdens de pandemie bijvoorbeeld vast aan economische sancties tegen Iran, Venezuela, Cuba en Noord-Korea. In plaats van solidariteit te promoten, bemoeilijkten ze daardoor de aanpak van de pandemie. Als deze problemen niet worden erkend en aangepakt, dan zal de wereld nooit voldoende voorbereid zijn op toekomstige catastrofes.

Een verticale aanpak van ziekten

Heel wat documenten die de lidstaten tijdens de WHA bespreken, zeggen dat we onze gezondheidssystemen moeten versterken. Maar toch kiest de WHO vaker voor een verticale aanpak van ziektes. Dat wil zeggen dat aparte programma’s worden ontwikkeld voor specifieke aandoeningen zoals hersenvliesontsteking, tuberculose en diabetes. Dat is niet alleen duur, maar ook minder efficiënt.

Het actieplan voor niet-overdraagbare ziekten, zoals hart- en vaatziekten, diabetes of kanker, is bijvoorbeeld erg teleurstellend. Het focust te veel op de individuele verantwoordelijkheid van mensen, pakt de structurele uitdagingen van onze gezondheidssystemen niet aan en zwijgt over de desastreuze invloed van grote bedrijven op onze gezondheid. Denk bijvoorbeeld aan de negatieve gevolgen van verwerkt voedsel of aan de bevordering van monocultuur door grote landbouwbedrijven.

Daarnaast moedigt de WHO met het actieplan landen aan om een model van universele dekking van gezondheidszorg (UHC-modelⁱⁱⁱ) te gebruiken. Het UHC-model is erop gericht om mensen toegang te geven tot gezondheidszorg via een verzekeringsmodel. Daardoor kunnen private verzekeringsmaatschappijen hun intrede doen. Hoewel UHC een verbetering kan betekenen voor heel wat mensen op aarde, leidt het de aandacht af van de versterking van de publieke gezondheidszorg. Dat is een grote tekortkoming van het actieplan.

De financiering van de WHO

Om onafhankelijk te kunnen werken, moet de besluitvorming van de WHO zonder belangenconflicten en vooringenomenheid verlopen. De financiering van de WHO is dus een belangrijk agendapunt tijdens de WHA. De WHO kampt al lang met een financieringsprobleem. De vaste bijdragen van lidstaten^iv, waarmee de WHO kan kiezen wat ze doet, dalen al jaren. Ze bedragen amper 14% van het budget. De vrijwillige brijdagen van lidstaten en andere donoren, zoals de Bill & Melinda Gates Foundation, liggen veel hoger. Ze maken 86% uit van het budget. Daarmee mag de WHO niet doen wat ze wil. De donoren kiezen zelf.

Tijdens de WHA bespreken de lidstaten een rapport over de duurzame financiering van de WHO. Daarin staat dat de financiering sterk moet worden verhoogd. Voornamelijk de vaste bijdragen. Jammer genoeg is het rapport niet ambitieus genoeg.

Daarnaast staat in het rapport een aanbeveling die zegt dat de WHO financiering uit de private sector moet aanvaarden. Dat wil zeggen dat ze financiële steun moet aanvaarden van multinationale bedrijven uit de voedings-, alcohol- en farmaceutische industrie. Dat is een groot probleem. De industrie is namelijk vooral uit op winst. Als de WHO tegen de belangen van de industrie ingaat, loopt ze bovendien zelfs het risico dat de grote bedrijven de financiering stopzetten. Daardoor komt de onafhankelijkheid en het werk van de WHO in het gedrang.

Als de WHO de grootste uitdagingen op vlak van gezondheid wil aanpakken in de wereld dan moet ze de fundamentele problemen aanpakken. Enkel zo kunnen we het mondiale gezondheidsbeleid rechtvaardiger maken. Daar zorgt het WHO Watch-team van PHM mee voor.

i WHO Independent Oversight and Advisory Committee (IOAC)
ii WHO Health Emergencies Program (WHE)
iii Universal Health Coverage (UHC)
iv Assessed Contributions (AC)