Wat maakt werken in de Congolese gezondheidssector ongezond?
Etoile Du Sud (EDS) en Si Jeunesse Savait (SJS), de twee Congolese partnerorganisaties van Viva Salud, namen in 2022 enquêtes af bij 1.330 gezondheidswerkers uit Kinshasa, Noord-Kivu en Katanga. Ze bevroegen artsen, verpleegkundigen en apothekers over de werkomstandigheden in de zorgsector.
Een alarmerend personeelstekort
De doelstelling van het onderzoek was om de oorzaken van de vele tekorten aan zorgwerkers in de Democratische Republiek Congo (DRC) te identificeren. Uit het onderzoek blijkt dat 74% van de respondenten het eens is dat er een tekort is aan gezondheidswerkers met een kwaliteitsvolle opleiding in het land. Op het platteland loopt dit zelfs op tot 91%. De werkomstandigheden op het platteland én in de ondergefinancierde publieke sector blijken ronduit het slechtst. De werkomstandigheden in de ngo-sector worden het meest positief geëvalueerd.
“Welke gezondheidswerker wil er op het platteland werken? Je werkt er bijna gratis. Het is echt vrijwilligerswerk.”
Getuigenis vaneen deelnemer aan het onderzoek
Onveilige werkomstandigheden en lage lonen worden aangegeven als de belangrijkste factoren voor de tekorten in de zorgsector. Ze zetten sommige Congolese gezondheidswerkers ertoe aan om in het buitenland of in de privésector te gaan werken.
Een respondent getuigt: “Wanneer gezondheidswerkers ervoor kiezen om in de publieke sector te blijven werken, heeft dat met jobzekerheid te maken. Het is moeilijk voor de overheid om iemand te ontslaan. Maar wanneer het gaat over werkomstandigheden, leefomstandigheden en salaris doen de privésector, ngo’s en de zorgsector in het buitenland het beter. Daardoor werken er veel minder goed opgeleide gezondheidswerkers in de publieke sector. En aangezien de overheid er zich bewust van is dat ze het zorgpersoneel slecht betalen, weten ze dat kwaliteitscontroles zinloos zijn.”
Ook een gebrek aan materiaal en mogelijkheden tot bijscholing worden aangehaald als belangrijke motivaties.
“In plattelandsgebieden lopen gezondheidswerkers veel veiligheidsrisico’s, die de staat niet compenseert.”
Getuigenis van een deelnemer aan het onderzoek
In het onderzoek peilden EDS en SJS ook naar de gevolgen die de deelnemers waarnemen van de migratie van gezondheidswerkers naar het buitenland of de privésector. 85% bevestigt dat het aanbod en de kwaliteit van de zorg in de publieke sector afneemt.
Dat heeft grote gevolgen voor het zorgaanbod, aangezien private gezondheidszorg duurder is en slechts toegankelijk voor een klein deel van de bevolking.
“Veel gekwalificeerde artsen verlaten de publieke sector vanwege de slechte werk- en leefomstandigheden om hun eigen privépraktijken op te zetten. Soms nemen ze de beste verpleegkundigen mee.”
Getuigenis van een deelnemer van het onderzoek
Oplossingen blijven uit
92% beschouwt het verbeteren van de werkomstandigheden als een oplossing voor de brain drain. Slechts 14% gelooft in de kracht van internationale akkoorden om het probleem aan te pakken. Samen met de vakbonden, die verschillende stakingen van gezondheidswerkers organiseerden in 2022 en 2023, lanceerden EDS en SJS de online solidariteitscampagne ‘Mosalayamongasanténabiso‘ (“het werk van gezondheidswerkers is onze gezondheid” in het Lingala). Met de campagne gaven ze meer bekendheid aan de uitdagingen voor het zorgpersoneel in de DR Congo en vergrootten ze de steun van het publiek voor de stakende gezondheidswerkers.
Of de campagne op de lange termijn succesvol zal zijn valt nog af te wachten, maar de organisaties zijn er wel in geslaagd een reactie van de minister van Volksgezondheid in de DRC op te roepen. Die beweerde op Twitter dat hij aan een oplossing zal werken, maar voorlopig het bij deze loze belofte. Het zorgpersoneel blijft druk uitoefenen om in goede omstandigheden in de publieke gezondheidszorg aan het werk te blijven, zodat het Congolese recht op gezondheid beter kan worden gegarandeerd.
