Toenemend geweld tegen gezondheidspersoneel in de DRC
Sinds 20 oktober zijn 188.000 mensen ontheemd geraakt door gevechten tussen de M23-rebellengroep en het Congolese leger in de DR Congo (DRC). Het geweld heeft grote gevolgen voor gezondheidswerkers en de zorgverlening in het land. Maar het zorgpersoneel laat van zich horen voor betere werksomstandigheden.
Zorgverlening in gevaar
In 2021 vonden er 127 incidenten van geweld of obstructie tegen gezondheidspersoneel plaats in de DRC. Dit is een sterke stijging in vergelijking met de 81 gemelde incidenten van 2020. Het gaat onder andere over het stelen van medisch materiaal en het arresteren of ontvoeren van gezondheidspersoneel, in sommige gevallen met fysieke letsels of zelfs de dood tot gevolg. Bijna 90% van de incidenten vond plaats in het noordoosten en het oosten van het land, nabij de grens met buurland Oeganda.
Het geweld heeft een zware impact op de zorgverlening in de DRC. In de provincie Ituri moesten verschillende gezondheidscentra bijvoorbeeld de deuren sluiten en hun personeel evacueren naar de hoofdstad van de provincie. Daardoor bleven duizenden inwoners zonder toegang tot gezondheidszorg achter. In Djugu namen rebellen een geëvacueerd ziekenhuis in en staken het in brand. Daardoor ging nieuwe medische apparatuur met een waarde van meer dan een miljoen Amerikaanse dollars verloren. De rebellen werden uiteindelijk verdreven, maar de capaciteit van het ziekenhuis blijft beperkt door het grote verlies aan apparatuur. In juni 2021 werd een ander ziekenhuis, deze keer in Boga, compleet vernield. Daardoor hadden 80.000 mensen van de ene dag op de andere geen toegang meer tot zorg.
Zwangere vrouwen en jonge kinderen zijn het grootste slachtoffer van de beperkte toegang tot gezondheidszorg in de DRC. De sterftecijfers van kinderen onder de vijf jaar in de DRC is een van de hoogste ter wereld. Ook de moedersterfte in het land blijft heel hoog. Daarbovenop werd de DRC in 2021 ook nog eens getroffen door een nieuwe uitbraak van de mazelen. Verschillende factoren belemmerden de nationale vaccinatieprogramma’s, waaronder een onvoldoende uitgeruste gezondheidsdienst en het onvermogen van vaccinatieteams om sommige gemeenschappen te bereiken vanwege aanhoudende onveiligheid en geweld. Jonge kinderen krijgen nog steeds niet al hun kindervaccinaties, voornamelijk in het noorden en oosten van het land. Er wordt gevreesd dat ziekten als polio en difterie op die manier weer vrij spel zullen krijgen, met meer kindersterftes tot gevolg.
Staken voor betere werkomstandigheden
Gezondheidspersoneel in de DRC is niet enkel het slachtoffer van geweld, maar ze werken ook nog eens onder slechte omstandigheden in het algemeen. Op 21 september van dit jaar trokken artsen en ander medisch personeel de straat op in Kinshasa om betere werkomstandigheden te eisen. De artsen in de openbare ziekenhuizen staken al maanden. Ze verwijten de regering dat ze haar beloftes niet nakomt, zoals over de verhoging van de lonen, de verlichting van de werklast en de garantie op een goed pensioen. De meerderheid van de artsen doet mee aan de staking, maar ze verzekeren wel een minimale dienstverlening.
Na maanden staken beslisten de artsen van de Syndicat National des Médecins (SYNAMED) en de Syndicat Libre des Médecins (SYLMED) dat de staking te weinig resultaten opleverde. Daarom namen ze het initiatief voor een vreedzame manifestatie op woensdag 21 september. Zo zouden ze hun ongenoegen op een andere manier kunnen uiten en de regering er toe aanzetten om de werkomstandigheden in de sector te verbeteren. Toen de artsen van de Avenue des Huileries naar de Boulevard trokken, ontstond een confrontatie met de politie van Kinshasa. Die hield de manifestatie tegen en zette ze stop. Nochtans zijn vreedzame protesten toegestaan en hadden de organisatoren alle vereiste vergunningen voor de manifestatie verkregen. De artsen, vastbesloten om voet bij stuk te houden, verzetten zich tegen het verbod en vervolgden hun mars. Daarop reageerde de politie erg gewelddadig. Sommigen manifestaten werden geslagen, geschopt, mishandeld en verwond. Anderen werden gearresteerd en nadien weer vrijgelaten.
Solidariteitscampagne met het stakende zorgpersoneel
De verontwaardiging bij de artsen over het optreden van de politie is groot. Ze willen de staking verderzetten via de beweging “ziekenhuizen zonder artsen”. Ook al heeft de staking aanzienlijke gevolgen voor de kwaliteit van de zorg in openbare ziekenhuizen. In normale tijden komt de toegang tot degelijke gezondheidszorg voor 90% van de bevolking al in het gedrang. Het is daarom van groot belang dat de eisen van de stakende artsen worden ingewilligd.
Samen met de vakbonden betrokken bij de staking lanceerden Etoile du Sud en Si Jeunesse Savait, onze twee Congolese partners, de online solidariteitscampagne ‘Mosalayamongasanténabiso‘ (“het werk van gezondheidswerkers is onze gezondheid” in het Lingala). Met de campagne gaven ze meer bekendheid aan de uitdagingen voor het zorgpersoneel in de DR Congo en vergrootten ze de steun van het publiek voor de stakende gezondheidswerkers. Of de campagne op de lange termijn succesvol zal zijn valt nog te bezien, maar de organisaties zijn er wel in geslaagd een reactie van de minister van Volksgezondheid in de DRC op te roepen. Die beweerde op Twitter dat hij aan een oplossing zal werken. Het zorgpersoneel blijft druk uitoefenen om in goede omstandigheden in de publieke gezondheidszorg aan het werk te blijven, zodat het Congolese recht op gezondheid beter kan worden gegarandeerd.
