“Versnel de productie van vaccins en plaats gezondheid boven winst”

Op 7 april, Wereldgezondheidsdag, voeren we actie voor een sterke publieke gezondheidszorg en een brede toegang tot het coronavaccin. Op 2 april verstuurden we samen met tientallen andere organisaties een brief naar de instellingen van de Europese Unie en de regeringen van de Europese lidstaten. We roepen hen op om actie te ondernemen zodat Covid-19-vaccins snel voor iedereen, overal ter wereld beschikbaar worden.

Op 7 april, Wereldgezondheidsdag, doen wij, een brede coalitie van maatschappelijke organisaties in heel Europa, een dringende oproep aan onze regeringen en de instellingen van de EU om het hoofd te bieden aan Covid-19 op basis van wereldwijde solidariteit. Ze moeten actie ondernemen om ervoor te zorgen dat Covid-19-vaccins en medische producten beschikbaar zijn voor iedereen, overal ter wereld. Daarom moet de productie van vaccins zo snel mogelijk worden opgeschaald. Dit kan enkel door intellectuele eigendomsrechten (IER) tijdelijk op te schorten en productietechnologie en know-how op grote schaal beschikbaar te maken. We moeten nu in actie schieten zodat de pandemie de geschiedenis niet ingaat als een moreel falen van rijke landen ten koste van kwetsbare levens overal ter wereld.

Meer dan een jaar na het begin van de coronapandemie blijft Europa worstelen met het coronavirus. De pandemie heeft niet alleen op heel het continent al meer dan 900.000 levens geëist, maar ook ongelooflijke druk gelegd op gezondheidswerkers en gezondheidsstelsels. De pandemie heeft heel duidelijk de zwakke punten van onze gezondheidsstelsels aan het licht gebracht. Door jarenlange besparingen op openbare diensten en een langdurig bezuinigingsbeleid, waren onze gezondheidsstelsels niet voorbereid op een pandemie van deze omvang. Ze blijven vandaag alleen overeind dankzij de toewijding van de mensen die in de gezondheidszorg werken.

Vaccinnationalisme

Men zou verwachten dat onder uitzonderlijke omstandigheden, zoals een wereldwijde pandemie, de logica van de winst niet langer primeert op het leven en de bestaansmiddelen van mensen. Aan het begin van de pandemie werden inderdaad uitspraken in die richting gedaan. Veel politieke leiders, waaronder Ursula Von Der Leyen, verzekerden ons dat het Covid-19-vaccin door de EU als een mondiaal openbaar goed zou worden behandeld. Leiders van de EU en de verschillende lidstaten hebben ons doen geloven dat de aanpak van de pandemie zou verlopen via globale mechanismen zoals de ACT Accelerator, die landen in staat moest stellen om onafhankelijk van hun inkomen toegang te krijgen tot essentiële producten zoals vaccins.

In tegenstelling tot deze eerste beloften zijn we nu getuige van een extreme vorm van vaccinnationalisme, aangevoerd door veel landen in het Westen. Zonder rekening te houden met de behoeften van anderen, hebben hoge-inkomenslanden (HIC) 53% van de beschikbare vaccins opgekocht, terwijl ze maar 14% van de wereldbevolking vertegenwoordigen. We verwelkomen het bedrag dat Europese landen hebben toegezegd aan COVAX, het door de WHO geleide mechanisme om vaccins veilig te stellen voor landen met een laag en gemiddeld inkomen, maar het is totaal ontoereikend om universele toegang te garanderen. Volgens de Economist Intelligence Unit zal ‘een brede vaccinatiegraad in ontwikkelingslanden niet vóór 2023 worden bereikt, als het al gebeurt’.

Schort patenten op, deel kennis en technologie

Mondiale solidariteitsmechanismen zijn niet alleen grotendeels loze beloften gebleken door een gebrek aan middelen en het vaccinnationalisme. Hoge-inkomenslanden hebben ook een rechtvaardige verdeling van vaccins belemmerd in de Wereldhandelsorganisatie (WHO). Het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen, de VS en de Europese Unie behoren nog steeds tot de kleine groep landen die een voorstel blokkeren dat in oktober 2020 door India en Zuid-Afrika werd ingediend om tijdelijk af te zien van een aantal aspecten van de TRIPS-overeenkomst. Het voorstel moet landen de mogelijkheid bieden om voor de duur van de pandemie geen patenten en andere intellectuele eigendomsrechten (IER) met betrekking tot Covid-19-producten, zoals geneesmiddelen, vaccins, maskers en ventilatoren, toe te kennen of af te dwingen. Dit zou de juridische ruimte bieden om internationaal samen te werken bij het onderzoek en de ontwikkeling, de productie, de opschaling en de distributie van oplossingen voor Covid-19, zoals vaccins.

Een tijdelijke opschorting van de intellectuele eigendomsrechten (IER) is de enige manier om de productie op te schalen en de toegang tot vaccins snel te vergroten. Met instrumenten zoals dwanglicenties, waarvoor de EU in de WHO pleit, kan niet hetzelfde resultaat worden bereikt. We weten uit het verleden dat de toepassing van dergelijke licenties jaren in beslag kan nemen en we moeten ons afvragen of ze in deze context wel uitvoerbaar zijn. De EU heeft eerder namelijk zware kritiek geuit op landen die gebruik maakten van dwanglicenties.

Ten slotte moeten we niet alleen tijdelijk afstand doen van de IER, maar onze regeringen moeten ook eisen dat de kennis over de productie van Covid-19-vaccins door de producenten wordt gedeeld. Een pandemie is geen moment voor industriële geheimhouding. De EU heeft een morele plicht om actie te ondernemen in overeenstemming met de eisen van haar bevolking: uit recente enquêtes blijkt dat gemiddeld 69% van de bevolking van westerse landen van mening is dat regeringen ervoor moeten zorgen dat de wetenschap en de knowhow op het gebied van vaccins worden gedeeld met gekwalificeerde producenten over de hele wereld.

Wereldwijde solidariteit en internationale samenwerking nodig

De EU heeft grote investeringen gedaan in het onderzoek, de ontwikkeling en de productie van vaccins. Daardoor hebben we, ondanks de moeilijke omstandigheden, veel sneller een eindresultaat en kunnen we de pandemie beter het hoofd bieden. Desondanks stellen we vast dat de Europese instellingen geen enkele voorwaarde hebben gesteld aan de farmaceutische industrie voor deze enorme investeringen: ze hebben contracten afgesloten zonder enige transparantie, zonder zeggenschap te behouden over voor wie deze door de overheid gefinancierde producten beschikbaar zouden worden, tegen welke prijs en wanneer.

Daarom steunen wij, op deze Wereldgezondheidsdag, het Europese burgerinitiatief Right2Cure, dat door middel van concrete eisen aan de Europese Commissie een antwoord biedt op de bovenstaande bezorgdheden. Covid-19 is een enorm lucratieve business geworden, en dit ten koste van onze gezondheid en de levens van mensen wereldwijd. De EU-instellingen en de regeringen van alle Europese landen moeten nu hun verantwoordelijkheid nemen en hun aanpak van de corona pandemie veranderen. Dat kunnen ze doen door ervoor te zorgen dat vaccins voor iedereen beschikbaar worden. De belangen van de farmaceutische bedrijven mogen niet boven de gezondheid van mensen worden gesteld, nu niet en nooit niet. De corona pandemie kan alleen maar doeltreffend worden aangepakt, door in te zetten op wereldwijde solidariteit en samenwerking op het internationale niveau.

Ondertekenaars

78 organisaties in Europa ondertekenden de brief. Voor België gaat het om de volgende organisaties:

ACV Puls, Agora des Habitants de la Terre, BBTK Federaal, Belgian Anti-Poverty Network (BAPN), C.B.C.S., Centre familial de Bruxelles, CETRI – Centre tricontinental, CGSP ALR-LRB BRUXELLES, Christelijke Mutualiteit, CNE, Cultures&Santé, FARES asbl, Fédération Wallonne de Promotion de la Santé, Femmes et Santé, Geneeskunde voor het Volk, La santé en lutte, le Monde selon les femmes, Links Ecologisch Forum, ManiFiesta, Médecins Sans Vacances / Artsen Zonder Vakantie, Mouvement Ouvrier Chrétien (MOC), Mutualités chrétiennes, Plateforme d’action pour la santé et la solidarité / Actieplatform Gezondheid en Solidariteit, PSMG, PTB-PVDA, QUINOA ASBL, SETCa Non Marchand, Solidaris, Théâtre de Galafronie, Union Nationale des Mutualités Libres, Viva Salud, WSM.

Teken het Europees burgerinitiatief

Zet mee druk op de Europese Commissie om de Covid-19-vaccins snel voor iedereen, overal ter wereld beschikbaar te maken. Teken het Europees burgerinitiatief ‘Geen winst op de pandemie‘.