Maak van het coronavaccin een globaal publiek goed

De voorbije weken werden we overspoeld met hoopgevend nieuws uit de farmaceutische sector. Zowel Moderna als Pfizer en BioNTech lieten via een persbericht weten dat de resultaten van hun klinische proeven voor een vaccin tegen COVID-19 veelbelovend zijn. Hun cijfers zouden wijzen op een effectiviteit van 90 procent en meer. De hoop stijgt dat een vaccin ons uiteindelijk zal beschermen tegen het coronavirus.

In onze blijdschap over dit positieve nieuws zouden we durven vergeten dat we deze crisis alleen maar kunnen beëindigen als iedereen, overal op de wereld, toegang krijgt tot een vaccin. We hebben dus in de eerste plaats een enorm groot aantal vaccins nodig. Deze moeten daarnaast op een eerlijke manier verdeeld worden. En daar wringt vandaag nog steeds het schoentje. Patenten vormen een obstakel voor de grootschalige productie van het vaccin en er is te weinig internationale samenwerking om een eerlijke verdeling te garanderen.

De oneerlijke strijd voor een vaccin

Nu al proberen rijke landen, buiten internationale beloftes om, zoveel mogelijk vaccins te bemachtigen, nog voor de productie is gestart. Verschillende organisaties en gezondheidsexperten waarschuwen dat de meerderheid van de verwachte vaccins is opgekocht door de rijkste landen in de wereld. Zo is maar liefst 80% van de geplande voorraad van Pfizer gereserveerd voor landen met amper 14% van de wereldbevolking. Bij de Moderna-vaccins zien we gelijkaardige cijfers. Hierdoor dreigen armere landen volledig uit de boot te vallen en zal de pandemie langer duren dan nodig.

Zonder internationale samenwerking zal het virus zich blijven verspreiden op plekken waar de toegang tot een vaccin beperkt is. Dat is niet alleen ethisch onverantwoord, maar ook vanuit epidemiologisch en economisch standpunt onverstandig. De kosten van een verstoorde wereldwijde handel en het handhaven van grenscontroles, reisbeperkingen en quarantaines zijn enorm. Als de ziekte blijft woeden in een aantal landen, dan blijven ook landen met een brede vaccinatiegraad kwetsbaar. Vroeg of laat komt het virus dan immers terug opduiken.

Geen enkel land is veilig en gezond totdat alle landen veilig en gezond zijn (António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties)

Bovendien komt de gezondheid van miljoenen mensen onnodig in gevaar en wordt de internationale solidariteit doorbroken die we op dit moment zo hard nodig hebben. Ook om andere globale uitdagingen aan te pakken. Want hoe zoek je een oplossing voor de klimaatcrisis als er geen vertrouwen is tussen de landen die hun bevolking wel kunnen inenten en de landen die zonder vaccin achterblijven?

Waarschijnlijk zegt deze simpele, maar correcte uitspraak van António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, nog het meest: “Geen enkel land is veilig en gezond totdat alle landen veilig en gezond zijn”. En het is hoopgevend om te zien dat een aantal landen deze uitspraak als leidraad neemt voor haar diplomatieke inspanningen rond het coronavaccin.

Patentrecht doorbreken

Begin oktober dienden India en Zuid-Afrika een belangrijk voorstel in bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Ze vragen om alle landen op de wereld toe te laten om geen patenten te verlenen of af te dwingen voor geneesmiddelen, vaccins, testmateriaal en andere cruciale technologieën in de strijd tegen COVID-19. De Verenigde Staten, Japan, Noorwegen, Brazilië en de Europese Unie liggen echter dwars. Zij vinden niet dat patenten een obstakel vormen bij het aanpakken van de pandemie.

Patenten staan nochtans op twee manieren als een muur tussen nieuwe geneesmiddelen en de mensen die ze nodig hebben. Aan de ene kant kunnen farmaceutische bedrijven met patenten zelf het prijsniveau van hun product bepalen. Daardoor hebben medicijnen soms ongelooflijk dure prijskaartjes. Hoewel sommige bedrijven beloofd hebben om hun coronavaccin aan kostprijs op de markt te brengen, is er te weinig transparantie om dat na te gaan. Aan de andere kant staan patenten de brede productie van een vaccin in de weg. Ze beperken de productie tot een aantal leveranciers die onmogelijk aan de dringende mondiale vraag kunnen voldoen. Of die voorrang kunnen geven aan rijke en machtige staten.

Globaal publiek goed

Hoewel er wereldwijd miljarden euro’s aan publieke middelen aan bedrijven gegeven wordt om de ontwikkeling van een vaccin te stimuleren, blijft een business-as-usual logica overheersen. Voorlopig kunnen farmaceutische bedrijven nog steeds de rechten op vaccins in ontwikkeling nastreven, een monopolie over het eindresultaat verwerven en de winsten privatiseren. Daardoor komt de universele beschikbaarheid van het coronavaccin in gevaar. De coronapandemie onderstreept nochtans de dringende noodzaak van een model dat de volksgezondheid en internationale solidariteit voorop plaatst.

De pandemie kan alleen worden opgelost als we van een toekomstig COVID-19 vaccin een globaal publiek goed maken. En als er sterke internationale afspraken worden gemaakt over een eerlijke verdeling. Ons land moet ambitie tonen en het voortouw nemen in deze onderneming. Het recht op gezondheid van miljarden mensen staat op het spel.

Gezamenlijk opiniestuk van Viva Salud, 11.11.11, CNCD-11.11.11, WSM, FOS, Oxfam-in-België en Dokters van de Wereld.

Wim De Ceukelaire, directeur Viva Salud
Michel Genet, directeur Dokters Van de Wereld
Els Hertogen, directeur 11.11.11
André Kiekens, algemeen secretaris WSM
Eva Smets, directeur Oxfam België
Annuschka Vandewalle, algemeen secretaris FOS
Arnaud Zacharie, secretaris-generaal CNCD-11.11.11

Deze opinie verscheen ook in De Morgen op 27/11/2020

Viva Salud schreef in samenwerking met Dokters Van de Wereld, FOS, CNCD-11.11.11, WSM, Oxfam-in-België en 11.11.11 een nota om de grote struikelblokken in de wereldwijde verdeling en beschikbaarheid van het coronavaccin toe te lichten. Ontdek in de nota meer over waarom het vaccin een globaal publiek goed moet worden als we de coronapandemie willen overwinnen.