Interview Anna Marriott (Oxfam): ‘Het is ontoelaatbaar dat we Europees belastinggeld in privéziekenhuizen pompen.’

Patiënten opsluiten, torenhoge facturen, zorg weigeren, … De verhalen in het laatste Oxfam-rapport, Sick Development, over de wantoestanden in privéziekenhuizen in Kenia en India zijn schokkend. Nog erger: de ziekenhuizen worden gefinancierd met Europees belastinggeld. We vroegen aan Anna Marriott, de gezondheidsexperte van Oxfam International en hoofdauteur van het rapport, wat er aan de hand is.

Waarom lanceerden jullie het onderzoek en wat is de belangrijkste conclusie?

We ontdekten dat ze honderden miljoenen euro’s belastinggeld uitgeven aan dure privéziekenhuizen in lage-inkomenslanden. Die ziekenhuizen ontzeggen patiënten de toegang tot zorg, laten hen failliet gaan of sluiten hen zelfs op als ze hun rekeningen niet kunnen betalen. Op het hoogtepunt van de pandemie weigerden sommige van deze ziekenhuizen om Covid-patiënten te verzorgen. Andere ziekenhuizen verkochten hun bedden op intensieve zorgen tegen woekerprijzen aan de hoogste bieder.

De verhalen in het onderzoek zijn schokkend. Welke hebben je het meest geraakt?

Het was erg moeilijk om het misbruik en onetisch gedrag in privéziekenhuizen in kaart te brengen. Vooral als je weet dat de schade wordt berokkend in de naam van ontwikkelingssamenwerking en armoedebestrijding.

Het Nairobi Women’s Hospital in Kenia hield het lichaam van Francisca’s overleden moeder bijvoorbeeld meer dan twee jaar vast omdat Francisca en haar broers en zussen de ziekenhuisrekening niet konden betalen. In ons onderzoek botsten we op 37 vermeende of bevestigde opsluitingen van patiënten door dezelfde ziekenhuisgroep sinds 2017. Nog schokkender is dat de meeste ontwikkelingsbanken in dit ziekenhuis bleven investeren nadat de directeur van het ziekenhuis in een media-interview opschepte over deze onmenselijke aanpak.

Heel wat patiënten die we met Oxfam interviewden zeiden ons dat ze hun zorgverzekering van de overheid, die recht gaf op gratis gezondheidszorg in de Narayana en CARE ziekenhuizen in India, niet mochten gebruiken. Ze kwamen daardoor allemaal in financiële problemen terecht. De ziekenhuisrekening voor Eva’s moeder kostte bijvoorbeeld evenveel als het totale inkomen van Eva en haar vader over zeven jaar. Eva vertelde ons hoe CARE haar gezinsleven en carrière had verwoest door haar in zware schulden te storten.

Ten slotte bracht het Nakasero ziekenhuis in Kampala in Oeganga tijdens de pandemie naar verluidt bijna 1750 euro per dag in rekening voor een COVID-19 bed op de intensieve zorgen. De rekening voor een patiënt die aan het virus overleed in het ziekenhuis kwam neer op een buitengewone 110.000 euro. Totaal onacceptabel dat we hier belastinggeld in investeren.

Hoeveel geld investeren de Europese ontwikkelingsbanken in de private gezondheidszorg?

Ontwikkelingsbanken zijn helemaal niet transparant over hun investeringen. Het is erg moeilijk om een nauwkeurig beeld te vormen. Onze cijfers zijn dus waarschijnlijk lager dan de realiteit. Ons onderzoek vond voor de periode 2010 tot 2022 meer dan 350 directe en indirecte investeringen in de private gezondheidszorg in lage-en middeninkomenslanden door de Britse, Duitse, Franse en Europese ontwikkelingsbanken. Meer dan de helft hiervan ging naar privéziekenhuizen of andere vormen van gezondheidszorg met winstoogmerk. Sinds 2010 hebben de vier Europese ontwikkelingsbanken uit ons onderzoek minstens 2,25 miljard euro geïnvesteerd in de private gezondheidszorg. Ze investeerden daarnaast nog eens 3 miljard euro in financiële tussenpersonen, zoals investeringsfondsen, die naast de gezondheidszorg ook in andere sectoren investeren.

---

Daarnaast moeten regeringen stoppen met het aanmoedigen en financieren van de privatisering en commercialisering van de gezondheidszorg. Er moet meer toezicht komen op de ontwikkelingsbanken en op private zorgverleners en we moeten massaal investeren in de versterking van de publieke gezondheidszorg. Die is rechtvaardig, universeel toegankelijk en beter voor de gendergelijkeid.

Anna Marriott, de gezondheidsexperte van Oxfam International

---

Het is erg zorgwekkend dat minstens 81% van de investeringen in gezondheidszorg worden gedaan via een complex en vaak onzichtbaar web van tussenpersonen die belastingen ontwijken. Van de 140 financiële tussenpersonen is 80% gevestigd in belastingparadijzen, voornamelijk op Mauritius en de Kaaimaneilanden. De Europese ontwikkelingsbanken bevorderen dus actief de plundering van de gezondheidszorg in lage- en middeninkomenslanden.

Als de Europese ontwikkelingsbanken niet bijdragen aan de toegang tot gezondheidszorg, wie wordt hier dan beter van?

Ten eerste de Europese ontwikkelingsbanken zelf. Ze investeren geld en maken daar winst op. Bovendien investeren de banken voornamelijk in grote bedrijven met extreem rijke eigenaars. De voorzitter van Rede D’or (de grootste keten van private ziekenhuizen in Brazilië), de tiende rijkste miljardair van Brazilië, en Ranjan Pal, eigenaar van de Manipal Group (keten van private ziekenhuizen in India), zijn bijvoorbeeld allebei eigenaar van ziekenhuisketens die gesteund worden met Europees belastinggeld. In plaats van de toegang tot gezondheidszorg te vergroten zien we dus net een groeiende concentratie van macht en rijkdom in de handen van grote bedrijven en hun CEO’s en investeerders die miljonair of miljardair zijn.

Wat kunnen we hier aan veranderen?

Het investeringsmodel van Europese ontwikkelingsbanken in de private gezondheidszorg is ontoelaatbaar en onhoudbaar. Het zuigt de portemonnee van mensen leeg, vergroot de ongelijkheid in de gezondheidszorg en stelt patiënten bloot aan onaanvaardbare situaties. Er zijn dringend maatregelen nodig om de gezondheidssector te beschermen tegen deze koloniale aanpak.

Oxfam vraagt om alle toekomstige investeringen van ontwikkelingsbanken in de private gezondheidszorg te stoppen. Er moet ook dringend een onderzoek komen naar alle huidige en voorgaande investeringen in de sector. Als er problemen worden vastgelsteld, moeten patiënten worden vergoed. Daarnaast moeten regeringen stoppen met het aanmoedigen en financieren van de privatisering en commercialisering van de gezondheidszorg. Er moet meer toezicht komen op de ontwikkelingsbanken en op private zorgverleners en we moeten massaal investeren in de versterking van de publieke gezondheidszorg. Die is rechtvaardig, universeel toegankelijk en beter voor de gendergelijkeid.

Wat is een ontwikkelingsbank?   Een ontwikkelingsbank (Development Finance Institution, DFI) is een investeringsfonds dat geheel of grotendeels in handen is van de overheid of van een internationale instelling zoals de Wereldbank. Ontwikkelingsbanken gebruiken belastinggeld en de winst die ze op hun investeringen maken om hun activiteiten te financieren. Ook België heeft een ontwikkelingsbank: BIO Invests. Ze hebben als doel om de private sector te stimuleren en economische groei aan te moedigen in lage- en middeninkomenslanden, omdat dit de armoede zou terugdringen. In de praktijk rijzen er de laatste jaren echter heel wat vragen over de impact van ontwikkelingsbanken op de mensenrechten en duurzame ontwikkeling.