Filipijnen: de vooruitzichten voor het recht op gezondheid onder het presidentschap van Marcos

Het ziet ernaar uit dat Ferdinand Marcos, de zoon van de Filipijnse dictator, de Filipijnse presidentsverkiezingen heeft gewonnen. Volgens de laatste verkiezinguitslag zou Ferdinand “Bongbong” Marcos jr. niet meer kunnen worden ingehaald door zijn naaste rivaal, Leni Robredo, die momenteel vicepresident is.

De terugkeer van de doden

De vorige Marcos plunderde het land, beging flagrante mensenrechtenschendingen maar bleef toch meer dan 20 jaar aan de macht. Duizenden mensen werden tijdens zijn dictatuur opgesloten, gemarteld, vermoord of ze “verdwenen”. Een volksopstand verdreef Marcos in 1986 maar niet nadat hij het land van meer dan 10 miljard dollar had beroofd en de economie in een puinhoop achterliet.

Na de dood van de dictator in ballingschap in 1989, kon de familie Marcos terugkeren naar de Filipijnen en werkte ze aan een terugkeer binnen de politieke macht. Nooit hebben ze hun wandaden toegegeven of zich verontschuldigd voor de mensenrechtenschendingen. Ze bleven voortdurend liegen over de plundering van de nationale rijkdommen. De opeenvolgende regeringen zijn er ook niet in geslaagd de familie Marcos verantwoordelijk te stellen voor hun misdaden tegen het Filipijnse volk.

Dankzij socialemedia-platforms en een trollenleger is de familie Marcos erin geslaagd de weerzinwekkende erfenis van de Marcosdictatuur wit te wassen en die periode zelfs voor te stellen als een “gouden tijdperk” voor de Filipijnen. Bovendien hebben ze dezelfde platforms gebruikt om lastercampagnes te voeren tegen hun tegenstanders, in het bijzonder tegen Leni Robredo.

Een aantal politieke analisten zijn van mening dat heel wat Filipino’s Marcos gesteund hebben vanwege hun groeiende ontgoocheling in de heersende liberale democratie, omdat die er na het verdrijven van Marcos niet in geslaagd is echte veranderingen in het land door te voeren. Armoede is nog steeds wijdverspreid, de corruptie in de regering is toegenomen en de kloof tussen arm en rijk is nog groter geworden. De inkomensongelijkheid in de Filipijnen behoort tot de hoogste in de wereld. Het volk heeft het gevoel het slachtoffer te zijn van het huidige systeem. Marcos heeft handig ingespeeld op dit gevoel van de mensen door het verhaal op te hangen dat zijn familie ook het slachtoffer is van een “elite”-complot.

De progressieve sociale bewegingen hebben Robredo’s kandidatuur gesteund in een poging de terugkeer naar de macht van Marcos tegen te houden. Bovendien sluiten Robredo’s sociaaleconomische plannen aan met een aantal van hun eisen, zoals de bevordering van het recht op gezondheid, de verdediging van de mensenrechten en het milieu, een echte landbouwhervorming, een einde aan het systeem van tijdelijke contracten en de verbetering van een antwoord op pandemieën volgens de rechtenbenadering.

Terwijl dit geschreven wordt beginnen de protesten tegen Marcos’ dreigende verkiezingsoverwinning toe te nemen omdat verschillende groepen ervan overtuigd zijn dat er bij de verkiezingen fraude en onregelmatigheden hebben plaatsgevonden.

Recht op gezondheid onder vuur

Wat zijn de vooruitzichten voor sociale bewegingen om op te komen voor het recht op gezondheid onder het presidentschap van Marcos? De terugkeer aan de macht van de Marcossen biedt zowel uitdagingen als kansen voor sociale bewegingen. Tijdens de verkiezingscampagne stelde Bongbong Marcos geen enkel politiek platform voor, hij hield zich ver van verkiezingsdebatten en hield vast aan een dubbelzinnige boodschap van eenheid. In plaats daarvan beloofde hij president Duterte’s programma’s en plannen voort te zetten. Hij beloofde dat Duterte geen verantwoording zou moeten afleggen en hij zou hem beschermen tegen internationale gerechtelijke procedures voor al zijn mensenrechtenschendingen, gaande van zijn bloedige oorlog tegen drugs tot zijn gewelddadig optreden tegen mensen met een andere mening en het opsluiten en vermoorden van mensenrechten- en milieuactivisten.

Critici vrezen dat Marcos de cultuur van straffeloosheid van president Duterte nog zal versterken en dat hij de democratische ruimte waarbinnen sociale bewegingen kunnen opereren, en de regering voor haar daden ter verantwoording roepen, nog zal inkrimpen.

Wat zouden mogelijke gevolgen kunnen zijn van Marcos’ presidentschap voor de campagne van de partners van Viva Salud voor het recht op gezondheid? Marcos erft van Duterte een chronisch ziek publiek gezondheidssysteem. Duterte gaf, zelfs tijdens de COVID 19-pandemie, meer prioriteit aan zijn grote infrastructuurprogramma en aan de politie en het leger dan aan gezondheidszorg. Duterte heeft geen enkele maatregel genomen om de publieke gezondheidszorg te versterken en om gezondheidsdiensten toegankelijk te maken voor de gewone Filipino’s. In plaats daarvan vertrouwde hij op een neoliberaal programma van privatisering van de gezondheidszorg door ziekteverzekering. De sociale bewegingen mogen niet verwachten dat Marcos’ volksgezondheidsprogramma zal afwijken van dat van Duterte. Ze mogen er gerust van uitgaan dat Marcos het gezondheidszorgsysteem nog verder zal ondermijnen, want als Duterte’s ambt voorbij is, zal de nationale schuld oplopen tot een recordhoogte van 13,42 biljoen Filipijnse peso’s (234,5 miljard euro).

De strijd voor sociale rechtvaardigheid in een inkrimpende democratische ruimte

De campagne voor het recht op gezondheid van de Filipijnse partners is nu belangrijker dan ooit. Tijdens de presidentsverkiezingen is er een brede massabeweging ontstaan om de kandidatuur van Robredo te ondersteunen en in te gaan tegen Marcos’ poging om aan de macht te komen. Mensen uit verschillende sectoren van de samenleving, maar vooral de jeugd, trokken ten strijde tegen de scheve machtsverhouding uit het verleden en om de misdaden en de rijkdom van de Marcosclan aan te klagen en gerechtigheid en verantwoording te eisen.

Hierin ligt een grote kans voor de sociale bewegingen om deze mensen te organiseren en te mobiliseren voor de verdediging van het recht op gezondheid. Het is cruciaal hen eraan te herinneren dat de verkiezingen slechts een onderdeel zijn van een ruimere strijd voor een betekenisvolle verandering. De Filippijnen worden geconfronteerd met een gezondheids- en economische crisis als gevolg van de COVID 19 pandemie. De sociale bewegingen kunnen het volk doen inzien dat gezondheid in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de overheid is en eisen dat de overheid ervoor zorgt dat het gezondheidssysteem daadwerkelijk voor de gezondheid van de mensen kan zorgen. Dit geldt vooral in een periode van een gezondheidscrisis zoals de COVID 19-pandemie.

Politieke repressie zal meer dan waarschijnlijk toenemen tijdens het presidentschap van Marcos. Sociale bewegingen zijn echter klaar om een vastberaden strijd te voeren om te verdedigen wat er nog over is van de democratische ruimte onder Duterte, zodat ze kunnen blijven vechten voor het recht op gezondheid van de Filipino’s en zo sociale verandering teweeg te kunnen brengen.