Een exportverbod op verboden pesticiden: van campagne tot overwinning

In 2022 en 2023 voerden we volop campagne voor een exportverbod op pesticiden die in de Europese Unie niet gebruikt mogen worden. Mét resultaat. Op 23 juni keurde de ministerraad een belangrijk ontwerp van koninklijk besluit goed. Het verbiedt België om pesticiden die we zelf te gevaarlijk vinden niet meer naar het buitenland uit te voeren.

In 2020 publiceerde de Zwitserse ngo Public Eye een belangrijk rapport. Het legt de Europese export van pesticiden verboden voor gebruik binnen de Europese Unie (EU) bloot . De pesticiden zijn verboden in landen zoals België omdat ze erg gevaarlijk zijn voor de gezondheid van landbouwers en het milieu. Bovendien komen die gevaarlijke stoffen cynisch genoeg ook nog eens terecht in voedsel dat we importeren en dus op ons bord. Pesticiden als paraquat, geproduceerd door het chemische bedrijf Syngenta, zijn dodelijk bij één enkele inname en veroorzaken aandoeningen als Parkinson, zelfs bij lage langdurige blootstelling. Het hoeft weinig uitleg dat zelfs mét de vereiste beschermingsmaatregelen het onverantwoord is om zo’n product te laten gebruiken door landbouwers. En als we onze eigen landbouwers er niet aan willen blootstellen, waarom die van landen buiten de EU dan wel?

“Als we onze eigen landbouwers niet willen blootstellen aan schadelijke pesticiden, waarom die van landen buiten de EU dan wel?”

Een kolonialistische logica

Uit het onderzoek van Public Eye bleek dat de EU in 2018 81.000 ton pesticiden die in de EU verboden zijn uitvoerde naar 85 landen, waarvan 75% lage- en middeninkomenslanden. België is verantwoordelijk voor 6% van die uitvoer en speelt dus geen onbelangrijke rol. Frankrijk voerde recent reeds een exportverbod in.

Begin 2022 nam de Belgische ngo Humundi (ex-SOS Faim) contact op met verschillende andere organisaties die werken rond het recht op voedsel, gezondheid en waardig werk. Zo bouwden we een sterke coalitie uit van zeven organisaties: Humundi, Broederlijk Delen, FIAN, Iles de Paix, FOS, Entraide et Fraternité en Viva Salud. Met steun van de zes andere organisaties voerde Humundi uitgebreid onderzoek naar de Belgische export van verboden pesticiden. We lanceerden een petitie op basis van de informatie die we ter beschikking hadden. Ondertussen dienden minister van Leefmilieu Zakia Khattabi en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke, die ook op de hoogte waren van het rapport van Public Eye, samen een voorstel tot koninklijk besluit in. Toen onze partnerorganisaties in de Filipijnen en Palestina hoorden van deze praktijken, schoten ook zij in actie. Hun onderzoeken legden de import van verboden pesticiden uit België en Europa bloot en vormde bij hen de basis van campagnes rond de import van gevaarlijke pesticiden. Het onderzoek uit de Filipijnen toont bijvoorbeeld aan hoe de gevaarlijke stof carbendazim geproduceerd door Arysta in België zijn weg vindt naar de Filipijnse markt. De inname van carbendazim kan vruchtbaarheidsproblemen veroorzaken en is enorm schadelijk voor in het water levende organismen. Meer dan 10 jaar na het Europees verbod is deze stof nog steeds in onze Belgische rivieren terug te vinden.

Gewonnen van de bedrijfslobby

Wat volgde waren intense maanden van campagnevoeren in 2023. Onze petitie haalde 8.000 handtekeningen op. We lanceerden modules op sociale media om beleidsmakers aan te schrijven en verspreidden artikels in de Belgische pers. De export van verboden pesticiden bleek iets waarvan weinig mensen op de hoogte waren. Op basis van ons sterke rapport namen we contact op met de verschillende ministers die over het voorstel tot koninklijk besluit moesten stemmen. We namen natuurlijk niet als enige partij contact op met de ministers. De enorm sterke agrochemische lobby bleek nauw verweven te zijn met sommige politieke partijen.

“We namen natuurlijk niet als enige partij contact op met de ministers. De enorm sterke agrochemische lobby bleek nauw verweven te zijn met sommige politieke partijen.”

Een overwinning om trots op te zijn

Deze overwinning is er eentje om in te kaderen. Het exportverbod op verboden pesticiden toont aan wat de kracht van sociale bewegingen, samenwerking en een duidelijke strategie kan betekenen. We zijn dan ook enorm trots op het resultaat van deze geslaagde campagne en dankbaar voor iedere handtekening en deelname!

Toch is de strijd nog niet gestreden. Ondertussen zamelt de Europese Commissie adviezen in over een exportverbod op Europees niveau dat binnenkort gestemd zal worden. De agrochemische lobby staat op Europees niveau nog een stuk sterker, maar we leerden uit deze campagne dat het bundelen van al onze krachten veel mogelijk maakt. Wij, de Belgische coalitie stop-pesticiden en onze partners in de Filipijnen en Palestina blijven ons inzetten voor een ambitieuze wetgeving op Europees niveau!