Billy Mwangaza (DR Congo): “Enkel Europa vaccineren is zinloos.”

Dit najaar blijven we met onze partners in Palestina, Cuba, de Filipijnen en Congo campagne voeren om van het coronavaccin een wereldwijd publiek goed te maken. Veel Europese landen kunnen van een geslaagde vaccinatiecampagne spreken. Maar in andere delen van de wereld zorgt het gebrek aan vaccins voor heel wat problemen. Billy Mwangaza van onze partnerorganisatie Étoile du Sud legt uit wat de uitdagingen voor de vaccinatiecampagne in Congo zijn.

Hoe is de situatie vandaag (17/8/2021) met het coronavirus in Congo?

“Congo heeft momenteel af te rekenen met een derde coronagolf. Die treft vooral de grote steden. Sinds 10 maart bedraagt het totale aantal bevestigde gevallen 53.620 In totaal stierven 1.050 mensen. Dat zijn de officiële cijfers. Andere gegevens, zoals het aantal patiënten dat op dit moment in het ziekenhuis ligt, zijn niet beschikbaar. We weten wel dat sommige ziekenhuizen aan hun maximumcapaciteit zitten.”

Hoe staat het met de vaccinatiecampagne in DR Congo?

“De vaccinatie blijft een ingewikkelde kwestie in Congo. Sinds 19 april zijn er vaccins beschikbaar. Er werd voorgesteld om eerst personen boven 55 jaar en het medisch personeel uit de eerstelijnszorg te vaccineren. De vaccinatiecampagne werd op 10 juni opgeschort. Op een bevolking van meer dan 90 miljoen inwoners werden slechts 81.910 inwoners gevaccineerd. Amper 5.000 Congolezen hebben hun tweede dosis ontvangen. Dat komt neer op een vaccinatiegraad van minder dan 0,1 %.”

Waarom werd de vaccinatiecampagne opgeschort?

“Er zijn niet langer vaccins beschikbaar. Van de eerste levering die we via COVAX ontvingen, kon er maar een deel worden toegediend. Deels omwille van logistieke problemen, maar ook door een grote terughoudendheid bij de bevolking. Een aantal vaccins waren over de houdbaarheidsdatum nog voor ze konden worden toegediend.”

Vanwaar die terughoudendheid bij de bevolking?

“Congo heeft al heel wat epidemieën meegemaakt. Door de slechte aanpak, heeft de bevolking minder vertrouwen in de staat. Daar komt nog bij dat de communicatiestrategie van de regering niet doeltreffend was. Het is moeilijk om duidelijke en transparante informatie over het vaccin te vinden. Als veel burgers hun stem verheffen om het vaccin te bekritiseren, heeft dat enorme gevolgen. Sommige Congolezen geloven dat Covid-19 een ziekte van de rijken is, waaraan enkel rijke mensen kunnen sterven.

Daarnaast hebben we AstraZeneca vaccins ontvangen op een ogenblik waarop meerdere landen de betrouwbaarheid ervan in vraag stelden. Vooral in Europa, waar het vaccin vandaan komt. Dat riep heel wat vragen op. Gaan de mensen die een eerste keer zijn gevaccineerd wel een tweede dosis krijgen? Zal die eerste dosis werken? Zal iemand die eerst AstraZeneca kreeg, als tweede dosis een ander vaccin krijgen? Zelfs de president verklaarde tijdens een interview dat hij geen vertrouwen heeft in AstraZeneca en dat hij op een ander vaccin wacht. Het spreekt voor zich dat zoiets het wantrouwen onder de bevolking aanwakkert.

Ten slotte heeft men aan sommige Congolezen vervallen vaccins toegediend. Sommigen denken dat het toedienen van vervallen vaccins de verspreiding van het virus net bevordert. Dat alles heeft het wantrouwen onder de Congolese bevolking doen toenemen.”

Welke rol speelt het maatschappelijk middenveld?

“Als sociale beweging willen we dat de regering een volwaardige strategie tegen de pandemie uitwerkt. Ze moet de vaccinatiekwestie ter harte nemen. Die vraag moet niet uit het buitenland komen. Wat van buitenaf komt, valt meestal niet in goede aarde bij de lokale bevolking. Het stuurt het beleid van de regering in de war. De regering moet haar acties daarentegen coördineren met lokale sociale leiders.

Omdat er op dit moment geen vaccins beschikbaar zijn, sensibiliseren we vooral rond preventie en het naleven van de maatregelen die de verspreiding van het virus tegengaan. Valse informatie verergert de gevolgen van de pandemie en leidt tot grotere sterfte. Als er een vierde golf komt, zal Afrika nog hard getroffen worden. Wij willen dan ook graag nieuwe doses ontvangen zodat we groepsimmuniteit kunnen bereiken. Wij trekken daarbij lessen uit vroegere epidemieën, die hier met een vaccin bestreden zijn, zoals de mazelen. Heel wat ziekten zijn met vaccins overwonnen.”

Wat moeten we veranderen aan onze gezondheidssystemen om toekomstige epidemieën te voorkomen en beter aan te pakken?

“We moeten ons gezondheidssysteem versterken en beter financieel ondersteunen. Zo kunnen we nieuwe vaccins beter verdelen Wij moeten ook lokale gemeenschappen en wijkgezondheidswerkers betrekken. Zij verdelen cruciale informatie en kunnen sensibiliseren. We mogen de fouten uit het verleden niet herhalen. Zo werd er tijdens de ebola-epidemie naast het reguliere gezondheidssysteem een parallel systeem opgericht. De bevolking wantrouwde dat parallelle systeem. Dankzij de druk van sociale bewegingen werd de aanpak bijgestuurd en werd alles in het reguliere gezondheidssysteem opgenomen.

Wanneer lokale gemeenschappen bij de strategie betrokken worden, krijgt het menselijke aspect een centrale plaats in de werking van het gezondheidssysteem. Dat vergroot het vertrouwen in het systeem. Op deze manier creëren we sterkere gezondheidssystemen die bij nieuwe epidemieën meteen actie kunnen ondernemen.”

Wat is jouw mening over de patenten op de vaccins?

“Wij weten dat Big Pharma veel verdient aan de patenten op coronavaccins. Dat doet het wantrouwen toenemen. Wij voelen ons simpelweg een markt voor hun producten. Het opheffen van de patenten zou het vertrouwen van de bevolking in de vaccins kunnen verbeteren. Het kan de bevolking ook overtuigen dat het om een wereldwijd probleem gaat dat we samen moeten aanpakken. Het heeft immers geen zin om alleen Europa te vaccineren. Het gaat om een pandemie en iedereen moet toegang hebben tot de middelen om ze te bestrijden.”

Teken het Europees burgerinitiatief Geen Winst op de Pandemie en vraag de Europese Commissie om de patenten op de coronavaccins op te heffen.

Dit interview werd afgenomen op 17 augustus. Actuele cijfers zijn hier terug te vinden.