Deel het vaccin, niet het virus: moeilijke dingen, makkelijk uitgelegd

Regeringsleiders, activisten en internationale organisaties stellen verschillende oplossingen voor het wereldwijde gebrek aan vaccins. Patenten, COVAX, C-TAP, TRIPS waiver, dwanglicenties, Europees burgerinitiatief… Heel wat termen doen de ronde, maar waar staan die nu juist voor?

Wat is COVAX?

Doorheen de geschiedenis zijn er tijdens epidemieën altijd ongelijkheden geweest in de toegang tot geneesmiddelen en vaccins. Daarom ontstond bij het begin van de coronapandemie het idee van een wereldwijd mechanisme om vaccins en andere coronabestrijdingsmiddelen op een eerlijke manier te verdelen. Dat mechanisme heet de Access to COVID-19 Tools Accelerator (ACT-A). ACT-A heeft vier pijlers: voor vaccins, voor testmateriaal, voor behandelingen en voor gezondheidssystemen. De vaccin-pijler heet COVAX. Die wil de toegang tot coronavaccins in lage-inkomenslanden verbeteren. COVAX wil daar dit jaar 20% van de bevolking vaccineren. Dat zijn de kwetsbare groepen en het zorgpersoneel. Leiders uit rijke landen zeggen dat COVAX de oplossing is voor de pandemie. Ze doneren geld en vaccins in de hoop de wereldwijde vaccinatiecampagne te versnellen. Maar omdat Big Pharma zijn kennis geheim houdt en de rijke landen alle beschikbare vaccins hebben opgekocht, zal COVAX zijn doelstelling niet behalen. Het grootste probleem is dat COVAX gebouwd is op liefdadigheid. Daar kom je niet ver mee. We hebben een aanpak nodig gebaseerd op wereldwijde solidariteit en mensenrechten.

Wat is C-TAP?

In mei 2020 lanceerde de Wereldgezondheidsorganisatie op vraag van Costa Rica en 40 andere landen de Covid-19 Technology Access Pool of C-TAP. C-TAP is een technologisch platform waarmee farmaceutische bedrijven hun kennis, technologie en patenten vrijwillig kunnen delen. Het werkt zoals een open source domein. Wanneer ontwikkelaars van coronavaccins hun recept delen met het platform wordt het beschikbaar voor andere producenten. Die kunnen dan zelf aan de slag om de wereldwijde vaccinproductie vooruit te helpen. Fabrieken in Bangladesh, Zuid-Afrika en Noorwegen staan momenteel te popelen om coronavaccins te maken. Maar omdat de grote farmaceutische bedrijven niet willen samenwerken, liggen de productielijnen op veel plaatsen stil. 1,5 jaar na de lancering van C-TAP is het platform nog altijd volledig leeg. De farmaceutische industrie houdt haar kennis en technologie liever geheim. Dat is goed voor haar groeicijfers en de winstmarges, maar niet voor onze gezondheid. C-TAP is een erg belangrijk platform, maar onze regeringen moeten de bedrijven dwingen om hun kennis en technologie te delen. Een vrijwillige aanpak levert veel te weinig op.

Wat is de TRIPS waiver?

Begin oktober 2020 dienden India en Zuid-Afrika een belangrijk voorstel in bij de Wereldhandelsorganisatie, de TRIPS waiver. Ze vragen om tijdelijk de patenten op te heffen op alle middelen die ons kunnen helpen in de strijd tegen het coronavirus. Van vaccins en testmateriaal tot behandelingen en beschermingsmateriaal. Momenteel staan patenten op twee manieren als een muur tussen de producten en de mensen die ze nodig hebben. Aan de ene kant bepalen farmaceutische bedrijven met patenten zelf de prijs van hun product. Daardoor hebben de coronavaccins bijvoorbeeld een enorm hoge kostprijs, ver boven de productieprijs. Aan de andere kant staan patenten de massale productie van vaccins in de weg. Ze beperken de productie tot een klein aantal leveranciers. Die kunnen onmogelijk aan de dringende wereldwijde vraag voldoen. Als we de patenten opheffen kunnen we de wereldwijde productie snel opvoeren. De meerderheid van de landen in de wereld, nobelprijswinnaars, wetenschappers, vakbonden, mutualiteiten, NGO’s en miljoenen burgers steunen de TRIPS waiver. Toch blijven de Europese Unie en de Belgische regering zich fel verzetten. Daarmee tonen ze eigenlijk aan de wereld dat ze de winsten van de farmaceutische industrie boven een snelle uitweg uit de pandemie plaatsen.

Wat zijn dwanglicenties?

De tegenstanders van de TRIPS waiver, zeggen dat dwanglicenties de oplossing zijn voor de pandemie. Volgens hen kunnen we zo het nijpende vaccintekort verhelpen. Met een dwanglicentie dwingt de overheid de fabrikant van een gepatenteerd medicijn om andere fabrikanten te laten produceren. Net zoals met de TRIPS waiver, kunnen patenten dus tijdelijk met dwanglicenties worden omzeild. Het probleem met dwanglicenties is dat ze land per land en patent per patent moeten worden aangevraagd. Maar de huidige coronavaccins bestaan uit tientallen verschillende patenten, voor iedere stap van het productieproces en voor ieder onderdeel van de vaccins. Dwanglicenties aanvragen neemt dus te veel tijd in beslag. Het is een slopende juridische procedure waar we niet op kunnen wachten. De wereldwijde vaccinproductie moet nu meteen worden opgevoerd.

Wat is het Europees burgerinitiatief Geen Winst op de Pandemie?

Het Europees burgerinitiatief Geen Winst op de Pandemie ijvert voor een opheffing van de patenten op alle middelen die ons kunnen helpen in de strijd tegen het coronavirus, zoals de TRIPS waiver voorstelt. Het vraagt ook om kennis en technologie te delen om de wereldwijde productie van vaccins op te voeren en om transparant te zijn over de productiekost, prijs en verdeling van de vaccins. Via een Europees burgerinitiatief kunnen burgers samen een wetsvoorstel indienen bij de Europese Commissie. Daarvoor moet het aan een aantal voorwaarden voldoen. Een burgerinitiatief is pas geldig als het in heel Europa 1 miljoen handtekeningen verzamelt en in 7 landen een minimumdrempel behaalt. Het burgerinitiatief Geen Winst op de Pandemie werd gelanceerd in januari 2020. Na 10 maanden campagne telt de coalitie meer dan 375 organisaties uit 21 landen. Al 218.000 Europeanen en meer dan 30.000 Belgen tekenden de oproep. De minimumdrempel werd in oktober 2021 in twee landen behaald. Onze inspanningen lonen! Politici vinden het steeds moeilijker om de winst van Big Pharma voorrang te geven op onze gezondheid.

Teken het burgerinitiatief Geen Winst op de Pandemie en zet de Europese Commissie mee onder druk!

Liefdadigheid zal ons niet uit de pandemie helpen. We hebben een aanpak nodig die mensenrechten en internationale solidariteit centraal plaatst. Wil je graag meer lezen? Met deze zes mythes houden Big Pharma en politici een oplossing voor de pandemie tegen.