De presidentsverkiezingen in de DR Congo door de ogen van onze partner Etoile du Sud

Het einde van 2023 in de Democratische Republiek Congo werd gekenmerkt door tumultueuze presidentsverkiezingen. Terwijl de politici zich voorbereidden op de kiescampagne, had Etoile du Sud (EDS) al een innovatief initiatief voor volksdemocratie gelanceerd met zijn Comités Electoraux Populaires (CPP) en zijn jeugddynamiek.

We vroegen Billy Mwangaza en John Vulume, respectievelijk voorzitter en lid van de jongerenbeweging van EDS, om ons te vertellen over het werk van Etoile du Sud in deze periode en hoe zij tegen deze verkiezingen aankijken.

Kunnen jullie ons een kort overzicht geven van het politieke landschap tijdens de verkiezingen in de DRC?

Billy Mwangaza: De verkiezingscampagne is een cruciaal moment voor elke democratie. Het is een tijd om de kandidaten aan te spreken en ideeën voor te leggen. In de Democratische Republiek Congo was de campagne turbulent. Enerzijds wilde de presidentiële meerderheid, verenigd in de Union Sacrée, zich kandidaat stellen voor een tweede termijn, ondanks het uitblijven van verwezenlijkingen met een zichtbare impact op de gezondheid van de bevolking. Verschillende programma’s, zoals gratis kraamzorg en gratis medische zorg voor een deel van de bevolking, waren opgezet om tegemoet te komen aan politieke belangen in de aanloop naar de verkiezingen.

Daartegenover heeft de politieke oppositie geen duidelijk programma gepresenteerd, wat twijfel zaaide of ze wel in staat zou zijn om het land te leiden. Deze twijfels werden nog versterkt door de beschuldigingen van de meerderheid dat de oppositie betrokken is bij plunderingen door gewapende groepen die het land al decennialang in rouw dompelen.

De verkiezingsperiode zou ook een tijd moeten zijn voor reflectie en dialoog tussen de bevolking en de kandidaten over de veranderingen die ze willen zien. Kunnen jullie uitleggen hoe Etoile du Sud deze kans heeft aangegrepen ?

Etoile du Sud heeft via haar basisstructuren “Volksverkiezingscomités” opgezet om de bevolking te informeren over de controle van burgers over de programma’s van de kandidaten en over nuttig stemmen. Zo lanceerde de jeugddynamiek van 18 november tot 18 december 2023, naast activiteiten met basisstructuren, een “Intensief verkiezingseducatieprogramma met het oog op de verkiezingen”.

Het belangrijkste doel van dit programma was om leden van katholieke en protestantse kerken bewust te maken van het belang om zichzelf de juiste vragen te stellen en kandidaten aan te spreken. In Noord-Kivu bereikte dit programma 21 gemeenschappen van de Eglise du Christ au Congo (ECC) en in Kinshasa 43 katholieke parochies. In elk van deze parochies werd een groep van 5 mensen opgericht om het bewustzijn te vergroten.

Trots op deze sensibilisering wilde Etoile du Sud bijdragen aan de opkomst van een verantwoordelijke politieke klasse, die in staat is zich in te zetten voor het welzijn van de bevolking, voor het recht op gezondheid en de sociale determinanten van gezondheid.

Volgens meerdere getuigen is de stemming op een chaotische manier verlopen.

Billy Mwangaza: Op 20 december 2023 vonden in de Democratische Republiek Congo presidents-, nationale, provinciale en lokale verkiezingen plaats. De CPP’s hebben met ontzetting kennisgenomen van verschillende schendingen van de kieswet, in het bijzonder met betrekking tot de duur van de verkiezingen en het gebruik van stemmachines in de huizen van bepaalde politici. Hierdoor konden kandidaten de stembussen vullen om meer stemmen te krijgen. Een ernstige antidemocratische praktijk die Etoile du Sud en de voorvechters van het recht op gezondheid veroordelen.

De CENI heeft de resultaten van de presidentsverkiezingen gepubliceerd en deze zijn bevestigd door het Constitutionele Hof, dat de overwinning van de presidentiële meerderheid onder leiding van Félix Tshisekedi heeft uitgeroepen.

Welk gevoel overheerst er bij Etoile du Sud en haar militanten voor het recht op gezondheid bij de aankondiging van de verkiezingsresultaten?

John Vulume : De militanten blijven, ondanks de onzekerheden, hun vertrouwen behouden. Onmiddellijk na de verkiezingen is een periode van actief toezicht ingegaan om ervoor te zorgen dat de beloften van de verkozenen worden nagekomen. Deze periode zal gericht zijn op het voortzetten van de resultaten van het eerste mandaat, waarin enkele bemoedigende acties werden ondernomen om het gezondheidssysteem in de DRC te verbeteren. Deze acties omvatten de rehabilitatie van verschillende ziekenhuizen, de bouw van gezondheidscentra in 145 gebieden in het kader van het Project voor lokale ontwikkeling, en het opstellen van het nationaal plan voor gezondheidsontwikkeling, dat tot doel heeft om het gezondheidssysteem te versterken om de gezondheid en het welzijn van de meest kwetsbare bevolkingsgroepen, die vaak te kampen hebben met hoge sterftecijfers, te verbeteren. Tenslotte werd in Kinshasa bij wijze van proefproject de Couverture Santé Universelle (CSU) ingevoerd, daarin gratis kraamzorg en zorg voor pasgeborenen.

Activisten voor het recht op gezondheid maken zich zorgen over de implementatie van de Couverture Santé Universelle in andere provincies en over de behoeften aan eerstelijnsgezondheidszorg van andere delen van de bevolking.

Hoewel sommigen de uitslag van de presidentsverkiezingen hebben aangevochten op grond van fraude, accepteren de activisten voor het recht op gezondheid de uitslag om de geboekte winst te behouden, maar ze blijven waakzaam en organiseren indien nodig acties om druk uit te oefenen.