De Filipijnse Barangay gezondheidswerkers: levensbelangrijk, maar ongewaardeerd

In de Filipijnen bestaat al sinds de jaren 1970 een overheidsprogramma voor eerstelijnszorg, het Barangay Health Worker programma. Maar hoewel de Barangay gezondheidswerkers een cruciale rol spelen, worden ze amper gewaardeerd.

Aan het eind van de jaren 1970 namen de Filipijnen als een van de eerste landen de aanbeveling over eerstelijnszorg uit de Verklaring van Alma Ata¹ aan. Het land lanceerde het Barangay² Health Worker programma om zo dicht mogelijk bij de mensen, in de kleine dorpen op het platteland of in dichtbevolkte wijken in de stad, basisgezondheidszorg aan te bieden. Meer dan vier decennia later wordt de belangrijke rol van de Barangay gezondheidswerkers nog amper gewaardeerd.

Belangrijke rol

De publieke gezondheidszorg in de Filipijnen verkeert al een tijdje in crisis. De Barangay gezondheidswerkers spelen dus een erg belangrijke rol. Ze bieden eerstelijns gezondheidszorg en helpen de bevolking om hun eigen gezondheid te verbeteren. Tijdens de coronapandemie kwam hun sleutelrol op de voorgrond te staan. De Barangay gezondheidswerkers namen het voortouw bij de verzorging van coronapatiënten thuis en ze overtuigden de bevolking om zich te laten vaccineren. Tijdens de lockdown verdeelden ze voedselpakketten en beschermingsmateriaal. Toch kreeg hun werk weinig aandacht. De traditionele zorgwerkers in de ziekenhuizen werden als de enige helden opgevoerd.

Werkdruk

De Barangay gezondheidswerkers hebben heel wat taken en verantwoordelijkheden. Zo assisteren ze de vroedvrouwen en verpleegkundigen die instaan voor de gezondheid van jonge moeders en hun kinderen. Ze denken mee na over de verbetering van de hygiëne in hun wijk, leiden vaccinatiecampagnes en geven les over gezondheid op school.

“Het is onze taak om de gezondheidssituatie van elk gezin te kennen. We gaan aan huis om de bewoners te informeren over verschillende ziektes. En we nemen enquêtes af om te weten welke gezinnen bijvoorbeeld geen toilet hebben of hun water uit diepe ongezonde putten halen. Als iemand ziek wordt, begeleiden we deze persoon naar het ziekenhuis of het gezondheidscentrum.”

Onderbetaald

Ondanks alle taken en verantwoordelijkheden worden Barangay gezondheidswerkers beschouwd als vrijwilligers. Ze krijgen geen vast loon en hebben alleen recht op een beperkte overheidsvergoeding.

“We ontvangen elke drie maanden 25,77 euro van de barangay en 103 euro van het provinciebestuur. Het stadsbestuur betaalt ons elke 6 maanden 34,3 euro. Als een Barangay gezondheidswerkers zich een shift niet aanmeldt, krijgt die een boete.”

Heel wat gezondheidswerkers in de barangay hebben naast hun gezondheidswerk vaak een informele job. De vergoeding die ze krijgen is vaak te laag om een gezin te onderhouden. “Sommigen van ons verdienen bij door kleren te wassen of producten te verkopen. Ik ga bijvoorbeeld de wijk rond om schoonheidsproducten te verkopen.”

Ongelijkheid tussen verschillende barangays

In de stedelijke gebieden verdienen Barangay gezondheidswerkers meestal meer dan hun collega’s op het platteland. Dat komt omdat het beheer van de gezondheidszorg is gedecentraliseerd. Het beheer werd overgedragen van de nationale overheid naar de lokale besturen. De lokale besturen besteden zelf het budget. Als ze gezondheid geen prioriteit vinden, voelen de Barangay gezondheidswerkers dit rechtstreeks in hun vergoeding.

Bovendien benoemen lokale politici de Barangay gezondheidswerkers zelf. Op heel wat plekken in het land worden de Barangay gezondheidswerkers dus niet geselecteerd op basis van hun kwaliteiten, maar op basis van hun relatie met de barangay captain¹ of burgemeester van de gemeente. Dit betekent dat de Barangay gezondheidswerkers geen vaste aanstelling hebben. Wanneer de barangay captain zijn functie neerlegt, lopen ze altijd het risico te worden vervangen.

“Ik begrijp onze regering niet. Neem nu onze barangay. Tijdens het vorige burgemeesterschap hadden we geen problemen met de levering van medicijnen omdat de burgemeester een goede relatie had met onze barangay captain. Nu is de situatie volledig anders omdat onze barangay captain geen bondgenoot is van de huidige burgemeester. We komen heel wat belangrijke medicijnen tekort. Dat maakt ons werk als Barangay gezondheidswerker erg moeilijk.”

Ondanks de onmisbare rol die de Barangay gezondheidswerkers in de gemeenschap spelen, worden ze vaak uitgebuit en gediscrimineerd.

“Er zijn Barangay gezondheidswerkers vertrokken door de hoge werkdruk en de onwaardige behandeling. Sommigen zijn liever huishoudhulp of zoeken elders werk. De gezondheidswerkers die blijven, verdragen de situatie gewoon omdat er geen andere opties zijn.”

Een pleidooi voor een sterke eerstelijnszorg

Progressieve Filipijnse gezondheidsorganisaties, zoals de Council for Health and Development (partner van Viva Salud), roepen op om de eerstelijnszorg in het land te versterken. Ze voeren al een hele tijd actie om de prominente rol van de Barangay gezondheidswerkers in het land te erkennen en te herwaarderen.

Deze organisaties zijn kritisch voor de regering omdat ze de private sector steeds meer bij de gezondheidszorg betrekt. Een wet uit 2019 voor een hervorming van de gezondheidszorg zet bijvoorbeeld vooral in op gezondheidsverzekeringen. Er gaat te weinig aandacht naar het belang van de publieke sector om gezondheidszorg te voorzien. Ondertussen wachten Elma en andere Barangay gezondheidswerkers nog altijd op de goedkeuring van een wet die hun werkomstandigheden verbetert. Gezondheidsorganisaties blijven actievoeren voor betere werkomstandigheden voor de Barangay gezondheidswerkers en een sterke eerstelijnszorg

---

1De Verklaring van Alma Ata werd in 1978 opgesteld en aangenomen binnen de WHO. Ze was erg belangrijk in de strijd voor het recht op gezondheid wereldwijd omdat ze specifiek erkende dat onze gezondheid wordt bepaald door het economisch en politiek systeem waarin we leven.

2Barangay kunnen we in het Nederlands vertalen als ‘wijk’

3 De politieke verantwoordelijke van de barangay of wijk.