De Europese Commissie kan van het coronavaccin een écht “universeel, gemeenschappelijk goed” maken

Samen met meer dan 50 Belgische gezondheidsexperts en vertegenwoordigers van mutualiteiten, vakbonden, gezondheidscentra en ngo’s wijzen we met dit opiniestuk de Europese Commissie op haar verantwoordelijkheid om coronavaccins publiek toegankelijk te maken. Daarom ondersteunen we ook het Europees burgerinitiatief (EBI) “No Profit on Pandemic” dat EU-wijd 1 miljoen handtekeningen nodig heeft om die eis op tafel te leggen. Teken jij ook?

Europese burgers kunnen het initiatief ondertekenen op deze pagina.

Volledige lijst met ondertekenaars en contactgegevens vind je onderaan.

In april verklaarde de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen dat elk toekomstig vaccin tegen COVID-19 moet worden ingezet “in elke uithoek van de wereld, […] beschikbaar tegen betaalbare prijzen. Het moet ons universeel, gemeenschappelijk goed zijn”. De Europese Commissie leek effectief de daad bij het woord te voegen. Samen met enkele lidstaten en de Europese Investeringsbank zamelde ze bijna 12 miljard euro in om de ontwikkeling van en gelijke toegang tot COVID-19 vaccins, -testen en -behandelingen vooruit te helpen.

Dankzij indrukwekkend wetenschappelijk werk zijn inmiddels de eerste vaccinatieprogramma’s van start gegaan.

Maar we zijn er nog lang niet. Het huidige op exclusieve eigendomsrechten gebaseerde verdienmodel van de farmaceutische bedrijven verhindert een snelle en betaalbare verdeling van de hoogdringende vaccins. Tegen haar eigen beloftes in heeft de Europese Commissie nog geen enkele stap gezet om dit scenario drastisch te veranderen.

Hoe zijn we van universele solidariteit naar vaccinnationalisme gegaan?

Ondanks miljoenen aan publieke investeringen, mogen farmaceutische bedrijven een patent op hun onderzoeksresultaten nemen. Dit geeft hen een monopoliepositie over de ontwikkeling en verdeling van het vaccin.

Nochtans kan het uitwisselen van onderzoeksresultaten alleen maar het algemeen belang ten goede komen: de werkzaamheid van de huidige vaccins zou verbeteren, en de wereldwijde productie en distributie zou veel sneller verlopen. Een handvol bedrijven kan namelijk niet aan de hele wereld leveren.

En dat zien we: de People’s Vaccine Alliance berekende dat door tekorten 9 op 10 mensen in lage-inkomenslanden dit jaar niet gevaccineerd kunnen worden. Ook in eigen land moeten grote delen van de bevolking mogelijks tot na de zomer wachten op een spuitje. Naast het menselijk leed dat deze vertraging zal veroorzaken, geeft dit het virus nog extra tijd om zich te verspreiden en te muteren.

Binnen de Wereldhandelsorganisatie en het Europese Recht bestaan gelukkig clausules die patenten aan de kant kunnen zetten tijdens een gezondheidscrisis.

De Europese Commissie blokkeert echter stelselmatig elk internationaal voorstel dat een open uitwisseling en vrij gebruik van technologieën mogelijk zou maken. Het is onbegrijpelijk dat het publiek delen van de onderzoeksresultaten en het ter beschikking stellen van iedereen geen voorwaarde is voor het gebruik van overheidsgeld.

Betalingsbereidheid

De onderhandelingen tussen de Europese Commissie en de farmaceutische bedrijven gebeuren bovendien achter gesloten deuren. Zelfs verkozen parlementsleden weten niet hoeveel we precies per dosis zullen betalen, hoeveel we al publiek hebben bijgedragen en wat de exacte effectiviteit van de goedgekeurde vaccins is.

Voor de aankoop van medische producten gelden niet dezelfde transparantieregels als voor elke andere vorm van openbare aanbesteding. De prijsberekeningen van de farmaceutische sector zijn berucht weinig transparant en zijn vaak meer gebaseerd op “betalingsbereidheid” dan op ontwikkelings- en productiekosten. Dankzij het onbedoelde lek van staatssecretaris De Bleeker weten we nu dat de prijzen per spuitje variëren van 2 tot 18 euro. Deze prijzen zijn buiten beschouwing van de vooruitbetaling van 2,45 miljard euro die de EU aan farmaceutische bedrijven heeft gedaan om een eigen voorraad vaccins veilig te stellen.

Laten we het Pfizer/BioNTech-vaccin als voorbeeld nemen. De bedrijven ontvingen 546 miljoen dollar van de EU en de Duitse regering voor haar onderzoek naar een coronavaccin. Pfizer factureert nu 15,50 euro per spuitje, waarvan er twee nodig zijn. Het bedrijf kondigde trots aan dat het ruim 30 miljard dollar zal verdienen aan de verkoop van het Covid-19-vaccin.Tegenover deze overdreven winsten staan de overheidstekorten die zich door de pandemie opstapelen.

Niet opnieuw

Talloze vergelijkingen zijn gemaakt met andere gezondheidscrisissen. De hiv-crisis is misschien wel het meest leerrijke én verontrustende voorbeeld. Miljoenen mensen stierven omdat ze zich geen behandeling konden veroorloven. Onder publieke druk lieten farmaceutische bedrijven hun patenten vallen in lage-inkomenslanden, waardoor medicatie er toegankelijk werd, tien jaar later dan in westerse landen. De wereld kan het zich echter niet veroorloven om zo lang te wachten.

Een ander voorbeeld toont dat er wel degelijk een alternatief bestaat: het poliovaccin is patentvrij op de markt gekomen en de ziekte is nu in veel regio’s van de wereld uitgeroeid.

Door een Europees burgerinitiatief te lanceren, wijzen we de Europese Commissie op haar belofte om van de toekomstige COVID-19-vaccins een universeel, gemeenschappelijk goed te maken. Daar zijn 1 miljoen handtekeningen voor nodig. Dit zou de groeiende eis van burgers, gezondheidsdeskundigen en wereldleiders zichtbaar maken dat dit geen tijd is voor woekerwinsten en geheime contracten, maar voor publieke controle.

Er is een oplossing voor de lockdown op ons leven. Het is tijd om het vaccin te delen.

Dit opiniestuk verscheen ook op De Morgen.

Ondertekenaars

1. Alain Willaert, algemeen coördinator Conseil bruxellois de coordination sociopolitique ASBL
2. André Kiekens, algemeen secretaris WSM
3. Anne Delespaul, huisarts Geneeskunde voor het Volk, initiatiefneemster Europees Burgerinitiatief ‘Right to Cure’
4. Annuschka Vandewalle, algemeen secretaris FOS
5. Ariane Estenne, voorzitter van MOC, Mouvement Ouvrier Chrétien
6. Augustin Ntambwe, verantwoordelijke medisch beleid Artsen Zonder Vakantie
7. Christine Mahy, algemeen secretaris Réseau Wallon de Lutte contre la Pauvreté (RWLP)
8. Cinzia Agoni, woordvoerster van GAMP – Groupe d’Action qui dénonce le Manque de Places pour les personnes handicapées de grande dépendance, voorzitter Inforautisme
9. Damien Favresse, Coordinator Centre Bruxellois de Promotion de la Santé
10. Elies Van Belle, Algemeen Directeur Memisa
11. Els Hertogen, directeur 11.11.11
12. Els Torreele, onderzoekster aan Institute for Innovation and Public Purpose, University College London en voormalig directeur Toegang tot Geneesmiddelen Campagne Artsen Zonder Grenzen
13. Emmanuel André, microbioloog KU Leuven, Nationale Referentiecentrum COVID-19
14. Erik Demeester, coördinator Handen Af van Venezuela
15. Felipe Van Keirsbilck, Algemeen secretaris CNE
16. Fred Louckx, Prof. Dr. Emeritus Vrije Universiteit Brussel
17. Freek Louckx, Professor Sociaal Recht Universiteit Antwerpen en Vrije Universiteit Brussel
18. Guy Tordeur, voorzitter Belgisch Netwerk Armoedebestrijding
19. Prof. Jan De Maeseneer, Hoofd WHO Collaborating Centre on Family Medicine and Primary Care, Universiteit Gent
20. Jean Hermesse, oud vicevoorzitter Christelijke Mutualiteit, interim voorzitter Actieplatform gezondheid & solidariteit
21. Jean-Marie Leonard, Atelier Santé de Charleroi
22. Jean-Pascal Labille, algemeen secretaris Solidaris
23. Karim Zahidi, voorzitter Masereelfonds vzw
24. Koen De Maeseneir, directeur Vereniging van Wijkgezondheidscentra
25. Kristof Decoster, Internationaal gezondheidsbeleid, Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen
26. Lieve Herijgers, Directeur Broederlijk Delen
27. Lodewijk De Witte, directeur Oxfam-in-België
28. Lou Dierick, Ereconsul Mombasa Kenia
29. Luc Van Gorp, voorzitter Christelijke Mutualiteit
30. Marc Van Ranst, diensthoofd Laboratorium Klinische en Epidemiologische Virologie KU Leuven
31. Mario Franssen, directeur ManiFiesta
32. Mark De Soete, Algemeen directeur OKRA Vzw
33. Marleen Temmerman, professor emeritus UGent, directeur Aga Khan University in Kenia, voormalig WHO-directeur en sp.a-senator
34. Martine Bantuelle, directrice Santé, Communauté, Participation asbl
35. Michel Genet, algemeen directeur Dokters van de Wereld België
36. Michel Roland, Emeritus hoogleraar algemene en sociale geneeskunde aan de ULB
37. Michel Vanhoorne, Coördinator van het Links Ecologisch Forum
38. Muriel Di Martinelli, Federaal secretaris CGSP
39. Olivier Nyssen, algemeen secretaris CGSP
40. Pierre Schoemann, coördinator Le PROJET LAMA asbl
41. Raffaella Ravinetto, apotheker, senior researcher aan Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen, voormalig voorzitter Artsen Zonder Grenzen Italië
42. Reginald Moreels, humanitair chirurg, voormalig minister van ontwikkelingssamenwerking
43. Remco van de Pas, onderzoeker internationaal gezondheidsbeleid, Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen en Maastricht University
44. Stefaan Decock, Algemeen Secretaris ACV Puls
45. Werner Soors, onderzoeker ongelijkheid & volksgezondheid, Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen en Universiteit Antwerpen
46. Willem van de Put, onderzoeker internationale gezondheid en crisisinterventies, Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen en Fordham University New York
47. Willy Van Den Berge, Federaal secretaris ACOD LRB
48. Wim De Ceukelaire, directeur Viva Salud
49. Wim Vereeken, Zoneverantwoordelijke ACV Pajottenland en Zennevallei
50. Wouter Arrazola de Oñate, Arts- Onderzoeker Volksgezondheid, adviseur COVID-19 België
51. Yves Hellendorf, Nationaal secretaris CNE Non Marchand