Interview: Als de WHO haar uitdagingen aanpakt, kan ze meer impact hebben

Tussen 22 en 28 mei vindt de World Health Assembly (WHA) plaats. Dat is de Algemene Vergadering van de Wereldgezondheidsorganisatie. Onze beleids- en campagnemedewerker, Jasper Thys, trekt met People’s Health Movement naar Genève voor de WHO Watch. Hij vertelt er alles over in dit interview.

Wat is de WHO Watch?

“De WHO Watch is een initiatief van de People’s Health Movement (PHM) die activisten de kans geeft om de werking van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op de voet te volgen. Zowel tijdens de Algemene Vergadering in mei als tijdens de Raad van Bestuur in januari. Met het team wonen we de vergaderingen bij en observeren we de debatten. In normale omstandigheden praten we in Genève ook met de afgevaardigden van de lidstaten van de WHO, maar door de coronaregels is dat dit jaar niet mogelijk. Op basis van onze observaties publiceren we statements en we schrijven beleidsaanbevelingen over de belangrijkste agendapunten. PHM werkt voor de WHO Watch samen met andere organisaties die zich inzetten om het mondiale gezondheidsbeleid democratischer te maken. Het WHO Watch-team kijkt dus met de kritische bril van sociale bewegingen naar het werk van de WHO.”

Hoe zit de WHO in elkaar?

“De WHO is opgebouwd uit twee grote bestuursorganen, de Algemene Vergadering en de Raad van Bestuur. De Algemene Vergadering is het besluitvormend orgaan waarin alle lidstaten zetelen. Ze bepaalt het beleid van de WHO, houdt toezicht op het budget en schrijft richtlijnen voor het werk van de Directeur-Generaal, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus. De Algemene Vergadering komt elk jaar samen in mei. De Raad van Bestuur van de WHO bestaat uit 34 gekozen lidstaten. Die zetelen voor een termijn van drie jaar. De belangrijkste taak van de Raad van Bestuur is het uitvoeren van de beslissingen die op de Algemene Vergadering worden vastgelegd. Deze raad komt elk jaar samen in januari.”

Wat staat er dit jaar op de agenda van de WHA?

“De algemene vergadering van de WHO duurt een volledige week. Er moet dan ook heel wat besproken worden. De agenda behandelt een brede waaier aan gezondheidsthema’s. Zoals de preventie van kanker en diabetes, het onderzoek naar tuberculose en de aanpak van de mondiale crisis van het zorgpersoneel. Er wordt ook nagedacht over hoe we moeten omgaan met gezondheidscrisissen. Dat is niet onbelangrijk in tijden van pandemie. Ten slotte bespreken de lidstaten een aantal technische punten. Dat gaat bijvoorbeeld over hoe de WHO haar lidstaten beter kan ondersteunen in hun gezondheidsbeleid en hoe we de WHO sterker en efficiënter kunnen maken. De organisatie kampt namelijk met een aantal uitdagingen. Daardoor kan ze haar belangrijke leidersrol niet altijd waarmaken.”

Wat is er nodig om de WHO te versterken?

“De WHO heeft een heel uitgebreid programma, maar te weinig middelen om alles op een goede manier uit te voeren. Het budget is over de jaren heen gegroeid, maar er schort iets met de financiering. De bijdragen van de lidstaten tellen maar mee voor 17% van het totaalbudget van de WHO. De WHO kan kiezen wat ze met dat budget doet. De andere 83% zijn vrijwillige bijdragen, van lidstaten en andere instellingen. Daarmee mag de WHO niet doen wat ze wil. De donoren, zoals bijvoorbeeld de Bill & Melinda Gates Foundation, bepalen waar het geld voor gebruikt wordt. Daardoor kan de WHO haar werk minder onafhankelijk uitvoeren. Daar komt nog bij dat sociale bewegingen en middenveldorganisaties hun stem steeds minder kunnen laten weerklinken bij de WHO. Ze worden minder betrokken bij de besluitvorming en worden geweerd uit belangrijke vergaderingen. Dat is een groot probleem dat dringend aangepakt moet worden. Tijdens onze tussenkomsten op de WHA zullen we hier op hameren.”

Wat mogen we verwachten van de WHA?

“Op een paar uitzonderingen na zijn de meeste beslissingen van de WHO niet bindend voor de lidstaten. Dat wil zeggen dat regeringen niet verplicht zijn om ze uit te voeren of na te leven. Een grote koerswijziging hoeven we tijdens de WHA dus niet te verwachten. Toch bepalen de beslissingen op de WHA mee het internationale gezondheidsbeleid. Heel wat lidstaten passen de aanbevelingen van de WHO toe in hun eigen land. Ze gebruiken de technische richtlijnen die de WHO deelt en baseren zich op advies van de WHO. Tijdens de pandemie speelde de WHO bijvoorbeeld een belangrijke rol. In reactie op de crisis publiceerde ze essentiële informatie over de verspreiding van het coronavirus en ondersteunde ze de lidstaten bij de aanpak van Covid-19. Als de WHO de bovenstaande uitdagingen aanpakt, kan ze op langere termijn nog meer impact hebben. Daar proberen we met de WHO Watch mee voor te zorgen.”