Met deze 6 mythes houden Big Pharma en politici een oplossing voor de pandemie tegen

Samen met sociale bewegingen, gezondheidsactivisten, vakbonden, mutualiteiten en ngo’s strijden we al meer dan een jaar voor een People’s Vaccine, een vaccin in publieke handen. We zetten druk op politici om de patenten op de coronavaccins op te heffen, kennis en technologie te delen en zo het vaccin wereldwijd beschikbaar te maken. Maar met deze zes mythes houden Big Pharma en politici een oplossing voor de pandemie tegen.

“Patenten zijn geen obstakel voor de wereldwijde beschikbaarheid van coronavaccins”

Patenten staan op twee manieren als een muur tussen nieuwe geneesmiddelen en de mensen die ze nodig hebben. Dat is ook bij de coronavaccins zo. Aan de ene kant kunnen farmaceutische bedrijven met patenten zelf het prijsniveau van hun product bepalen. Daardoor hebben medicijnen soms ongelooflijk dure prijskaartjes en zijn ze onbetaalbaar voor veel mensen. Denk maar aan baby Pia en haar levensreddende spuitje van 1,9 miljoen euro. Tijdens de pandemie betaalden sommige lage inkomenslanden meer voor coronavaccins dan een rijke regio als de Europese Unie. Aan de andere kant staan patenten de brede productie van coronavaccins in de weg. Ze beperken de productie tot een aantal leveranciers die onmogelijk aan de dringende mondiale vraag kunnen voldoen. Dat komt de farmaceutische bedrijven goed uit. Door het aanbod coronavaccins wereldwijd kunstmatig laag te houden, kunnen ze blijven rekenen op een grote winstmarge.

“Als we de patenten opheffen, zal Big Pharma geen nieuwe vaccins ontwikkelen bij een volgende pandemie”

De CEO’s van de grote farmaceutische bedrijven maken er geen geheim van. Als we de patenten op coronavaccins opheffen, dreigen ze bij een volgende pandemie geen nieuwe vaccins te ontwikkelen. De liberale regeringspartijen praten hen graag na. Maar ze verliezen een cruciaal detail uit het oog. Big Pharma kreeg miljarden euro’s subsidies om een coronavaccin te ontwikkelen. Overheden namen het investeringsrisico weg door vooraankopen te doen en betaalden grote sommen belastinggeld om de ontwikkeling van coronavaccins te versnellen. Moderna ontving bijna 7 miljard euro van de Amerikaanse regering en ook de andere bedrijven passeerden langs de kassa. De ontwikkeling van het Astra Zeneca-vaccin werd voor 97% betaald met belastinggeld. Zonder het basisonderzoek aan publieke universiteiten en de miljardensteun van overheden, hadden we zo snel geen vaccin gezien. Dat zal bij een volgende pandemie niet anders zijn.

“Dwanglicenties volstaan om de productie op te voeren”

Al in oktober 2020 lanceerden Zuid-Afrika en India een opvallende oproep bij de Wereldhandelsorganisatie: breek tijdelijk de patenten op alle middelen die ons kunnen helpen in de strijd tegen het coronavirus. De logica was simpel. Door de obstakels van patenten weg te nemen sneller en massaal vaccins en testmateriaal produceren. De TRIPS waiver, zoals het voorstel heet, wordt ondertussen gesteund door meer dan 100 landen, wetenschappers, miljoenen burgers, Dr. Tedros (directeur-generaal van de WHO), vakbonden, mutualiteiten en ngo’s. Toch blijven de Europese Unie en de Belgische regering zich fel verzetten. Volgens hen zijn dwanglicenties de oplossing voor het nijpende vaccintekort. Met een dwanglicentie dwingt de overheid de fabrikant van een gepatenteerd medicijn om andere fabrikanten te laten produceren. Het probleem met dwanglicenties is dat ze land per land en patent per patent moeten worden aangevraagd. Maar de huidige coronavaccins bestaan uit tientallen verschillende patenten, voor iedere stap van het productieproces. Dwanglicenties aanvragen neemt dus te veel tijd in beslag. Het is een slopende juridische procedure waar we niet op kunnen wachten.

“Vrijwillige initiatieven en samenwerking met de farma-industrie zullen het vaccintekort verhelpen”

Op 23 september stemde de Vivaldi-meerderheid een zwakke resolutie in het federaal parlement die het wereldwijde tekort aan coronavaccins niet zal verhelpen. De tekst zegt niets over het tijdelijk opheffen van patenten en dwingt de farmasector op geen enkele manier tot het delen van haar kennis en technologie. De federale regering wil daarentegen overleggen met de farma-sector om de onderlinge samenwerking tussen fabrikanten te versterken. Tot nu hebben overleg en vrijwillige samenwerking ons nog nergens gebracht. In mei 2020 lanceerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) C-TAP, een vrijwillig platform om kennis en technologie te delen. Het platform is bijna 1.5 jaar later nog helemaal leeg. Misschien hoopt de regering dat de farma-industrie tot inkeer komt, maar ondertussen verliezen we kostbare tijd. We hebben krachtdadige actie nodig, geen fluwelen handschoen.

“De wereldwijde vaccinproductie draait op volle toeren”

“Er is nergens ter wereld een of andere ongebruikte vaccinfabriek die plots op magische wijze coronavaccins kan produceren”. Met die uitspraak veegde Bill Gates in een interview het voorstel om de kennis en technologie wereldwijd te delen van tafel. Ook regeringsleiders en andere farma-CEO’s beweren dat de wereldwijde coronavaccinproductie op volle toeren draait. Er zou gewoon te weinig productiecapaciteit zijn om aan de enorme wereldwijde vraag te voldoen. Nochtans staan in onder meer Canada, Bangladesh, Zuid-Afrika en Denemarken bedrijven te popelen om in actie te schieten. GSK, Sanofi en Merck, de drie grootste vaccinbedrijven ter wereld, zullen dit jaar maar voor amper 1,5% van de wereldbevolking vaccins produceren. De ruimte voor uitbreiding is dus groot. Bovendien kan de productiecapaciteit worden vergroot door nieuwe fabrieken te bouwen of om te vormen. Pfizer/BioNTech had daar maar 4,5 maanden voor nodig. Volgens de Verenigde Naties en de WHO kunnen we dit jaar 60% van de wereldbevolking vaccineren als alle productiecapaciteit wordt benut.

“Liefdadigheid en donaties aan COVAX zullen ons uit de crisis helpen”

Al enkele maanden zeggen leiders uit rijke landen dat COVAX de oplossing is voor de pandemie. Ze doneren geld en vaccins aan COVAX in de hoop de wereldwijde vaccinatiecampagne te versnellen. COVAX is een mechanisme dat de vaccins wereldwijd wil verdelen. Maar omdat Moderna, Pfizer en AstraZeneca hun kennis geheim houden en rijke landen alle beschikbare vaccins hebben opgekocht, slaagt COVAX niet in zijn eigen bescheiden doelstelling: dit jaar 20% van de bevolking in lage inkomenslanden vaccineren. COVAX zou tegen eind 2021 2 miljard vaccins moeten leveren, maar in juli had het nog maar 83 miljoen dosissen verdeeld. Een peulschil in vergelijking met wat nodig is. COVAX verandert dus niets aan het wereldwijde vaccintekort en raakt niet aan het winstmodel van de farma-sector. Dat kan alleen maar tot slechte resultaten leiden. Liefdadigheid zal ons niet uit de pandemie helpen. We hebben een aanpak nodig die mensenrechten en internationale solidariteit centraal plaatst.

Lees meer over COVAX in ons interview met expert Prasanna Saligram van People’s Health Movement en in ons artikel over Deel het vaccin, niet het virus: moeilijke dingen, makkelijk uitgelegd.